Theo nghi thức, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ bàn giao lại vali hạt nhân trong lễ nhậm chức của Tổng thống đắc cử Joe Biden, nhưng hiện ông chưa xác nhận có dự sự kiện này hay không.
Một phần quan trọng nhưng không công khai trong lễ nhậm chức của một tổng thống mới của Mỹ đó là việc người tiền nhiệm bàn giao lại quyền điều hành và kiểm soát kho hạt nhân quốc gia.
Quyền lực này được hình thức hóa bằng “vali hạt nhân” – vật luôn đi cùng tổng thống Mỹ như hình với bóng kể từ thời điểm nhậm chức.
Theo đúng nghi thức, vào ngày nhậm chức 20/1/2021, một viên sĩ quan mang theo vali hạt nhân sẽ xuất hiện cùng Tổng thống Donald Trump.
Sau lễ nhậm chức, sĩ quan đó sẽ bàn giao lại cho một sĩ quan khác được chỉ định mang vali hạt nhân và bắt đầu luôn đi bên cạnh tổng thống mới.
Tuy nhiên, vấn đề là đến nay ông Trump vẫn chưa xác nhận liệu có dự lễ nhậm chức của ông Biden hay không. Một số nguồn tin nói rằng, ông Trump sẽ không dự sự kiện này, thay vào đó sẽ tổ chức một cuộc mít tinh lớn ở Florida cùng thời điểm đó để thu hút sự chú ý.
Vậy điều gì xảy ra với chiếc vali hạt nhân và ông Biden có thể tiếp quản nó bằng cách nào? “Đó là một câu hỏi hay. Một tình huống chưa từng có tiền lệ”, Hans Kristensen, chuyên gia của Hiệp hội Các nhà khoa học Mỹ, bình luận với Business Insider.
Vali hạt nhân là gì?
Vali nhân hay còn gọi là Quả bóng hạt nhân (Nuclear Football) bắt đầu xuất hiện trong nhiệm kỳ của Tổng thống John Kennedy sau khi sự kiện khủng hoảng tên lửa Cuba diễn ra vào năm 1962.
Sau sự kiện này, các quan chức hàng đầu của quân đội Mỹ nhanh chóng nhận ra rằng, tổng thống Mỹ cần phải dễ dàng tiếp cận được với các bản kế hoạch chiến tranh hạt nhân.
Qua các năm, chiếc vali đã trở thành biểu tượng của sức mạnh quân sự của nước Mỹ cũng như trách nhiệm khổng lồ mà vị tổng thống của nước này lúc nào cũng cần mang bên mình.
Chiếc vali này đi kèm với mã kích hoạt hạt nhân để tổng thống đương nhiệm của Mỹ có thể tiếp cận trong trường hợp khẩn cấp dù đang ở bất cứ đâu, vào thời điểm nào.
Trái với những gì nhiều người nghĩ, vali hạt nhân này không có bất cứ nút bấm kích hoạt nào, mà chỉ có thiết bị và một số tài liệu liên quan cho phép tổng thống kích hoạt mã hạt nhân.
Trong vali còn có danh sách các hầm ngầm bí mật mà tổng thống Mỹ có thể sử dụng trong trường hợp nước Mỹ bị tấn công hạt nhân, kèm theo đó là chỉ dẫn liên lạc với Lầu Năm Góc và đề xuất về các bước hành động tiếp theo.
Ngoài ra, trong vali còn có các thủ tục để kích hoạt hệ thống thông tin khẩn cấp EAS, nhờ đó tổng thống có thể phát biểu trước toàn dân chỉ trong vòng 10 phút, sau khi tuyên bố về tình huống khẩn cấp, không phụ thuộc vào việc tổng thống đang ở đâu.
Vali hạt nhân bàn giao thế nào nếu ông Trump vắng mặt
Thông thường, tổng thống đắc cử sẽ được hướng dẫn qua về các trách nhiệm hạt nhân trước khi nhận nhiệm sở. Việc bàn giao vali hạt nhân thường diễn ra vào buổi trưa khi tổng thống đắc cử tuyên thệ nhậm chức và diễn ra một cách thầm lặng.
Nếu ông Trump không dự lễ nhậm chức của ông Biden, quy trình bàn giao có thể sẽ khác biệt, nhưng vẫn đòi hỏi đảm bảo bàn giao đúng thời điểm, Buzz Patterson, cựu quân nhân từng giữ vali hạt nhân cho cựu tổng thống Bill Clinton, nhận định. Ông cho rằng, quy trình đó sẽ phụ thuộc vào Lầu Năm Góc.
Một phát ngôn viên Lầu Năm Góc xác nhận với Business Insider rằng, cơ quan này đã lên sẵn kế hoạch cho việc bàn giao vali hạt nhân trong ngày nhậm chức của tổng thống mới, song từ chối cung cấp thêm chi tiết.
Chuyên gia Kristensen đoán kế hoạch đó có thể là một phần trong kế hoạch có sẵn đề phòng cho các kịch bản khác nhau như tổng thống không có khả năng ra mệnh lệnh và quyền ra mệnh lệnh cũng như các thiết bị đi kèm được chuyển giao ngay lập tức cho phó tổng thống hoặc một người được chỉ định sống sót.
Stephen Schwartz, một chuyên gia của tạp chí khoa học hạt nhân, mới đây cũng thảo luận với Trung tâm Kiểm soát vũ khí và Chống phổ biến vũ khí hạt nhân về kịch bản xảy ra với vali hạt nhân nếu ông Trump không dự lễ nhậm chức của người kế nhiệm.
Ông cho biết, thực tế không chỉ có một vali hạt nhân, mà có tới ít nhất 3 chiếc, trong đó một chiếc cho tổng thống, một cho phó tổng thống và chiếc còn lại cho người chỉ định sống sót.
Do vậy, vì lý do nào đó mà vali hạt nhân đi cùng ông Trump không xuất hiện ở lễ nhậm chức của ông Biden, một vali khác sẽ được sử dụng.
Quân nhân mang theo vali này sẽ luôn đi cùng với ông Biden sau khi ông nhậm chức, và cũng thời điểm đó, quyền điều hành hạt nhân của ông Trump sẽ bị vô hiệu hóa.
“Hy vọng rằng Tổng thống Trump sẽ có mặt ở đó. Đó chỉ là một thủ tục bàn giao đã diễn ra nhiều thập niên qua”, ông Patterson nói.
Ông cũng nhấn mạnh, ngay cả khi ông Trump không dự lễ nhậm chức, đó cũng “không phải vấn đề quá lớn” bởi vì quân đội sẽ đảm bảo việc bàn giao diễn ra.
Minh Phương
Theo Business Insider, Independent/Dân trí
